Ochtinská aragonitová jaskyňa (Ochtińska Jaskinia Aragonitowa)

Położenie

Ochtinská aragonitová jaskyňa (Ochtińska Jaskinia Aragonitowa) położona jest na Revúckej vrchovine (Pogórzu Rewuckim – część Rudaw Słowackich), w obrębie Ochtinskeho kryptokrasu, pomiędzy miejscowościami Jelšava i Štítnik, na pograniczu Košického (okres Rožňava) i Banskobystrického kraju. Otwór wejściowy znajduje się na północnych stokach góry Hrádok (810 m n.p.m.), na wysokości ok. 650 m n.p.m.

Dojazd i parking

Około 2 km od jaskini i parkingu przebiega droga wojewódzka nr 526 (Rožňava – Kriváň – Devičie). Ponadto, w jej pobliżu biegną drogi wojewódzkie: 587 (Nižná Slaná – przejście graniczne Kečovo-Aggtelek) i 532 (Tornaľa – Muráň) oraz droga krajowa nr 67 (Vernár – Pusté Pole – Rožňava).

Ochtinská aragonitová jaskyňa oddalona jest ok. 4 km od Evanjelického kostola w Štítniku, ok. 16 km od Rožňavy i Gombaseckej jaskyňy, ok. 23 km od Dobšinskej ľadovej jaskyňy (Dobszyńskiej Jaskinii Lodowej), ok. 24 km od Domicy, 25 km od Národného parku Muránska planina i ok. 30 km od Národného parku Slovenský raj (Parku Narodowego Słowacki Raj) oraz ok. 45 km od Popradu.

Do jaskini prowadzi dość dobrze oznakowana asfaltowa droga. Zjazd położony jest ok. 4,5 km na północny zachód od wsi Gočaltovo. Od Hotelu Hrádok droga robi się dość wąska (na jeden samochód). Na jej końcu znajduje się parking.
Parking oddalony jest 300 metrów od jaskini, a do otworu wejściowego i budynku administracyjnego prowadzi asfaltowa ścieżka o niewielkim nachyleniu.

Geomorfologia

Na obszarze zwanym Ochtinskym kryptokrasem występują niekrasowiejące skały metamorficzne (fyllity – drobnoziarniste łupki krystaliczne), w który utworzyły się soczewki dewońskich marmurów i wapieni. Ich wiek szacuje się na około 400 milionów lat. Pod koniec ery mezozoicznej część z nich uległa przeobrażeniu zamieniając się w ankeryty i syderyty.

W jaskini dominują korytarze o przekroju szczelinowym (Vstupná sieň, Hlavná chodba, Mramorová sieň) oraz owalnym (pozostała część jaskini). Łączna długość jaskiniowych korytarzy przekracza 580 metrów.

Mierzące niemal 30 metrów wysokości korytarze szczelinowe powstały w wyniku korozyjnego działania wody deszczowej przesiąkającej wzdłuż uskoków tektonicznych. Natomiast korytarze o przebiegu horyzontalnym ukształtowały się pod wpływem wolno płynącej wody o zmiennej temperaturze i składzie chemicznym. W miarę obniżania się zwierciadła wody dochodziło do poszerzania niższych partii jaskini i powstania licznych wnęk, kopuł stropowych oraz kotłów.

Podziemne przestrzenie Ochtinskej aragonitovej jaskyňy są w pełni izolowane i nie posiadają naturalnej wymiany powietrza z powierzchnią. Temperatura wewnątrz jaskini oscyluje w granicach 7°C, a wilgotność przekracza 90%. W obrębie komnat Hvieznda sieň i Hlboký dóm znajdują się dwa niewielkie jeziorka.

Aragonit

Aragonit jest to polimorficzna odmiana węglanu wapnia, będąca głównym budulcem pereł. Jego nazwa wywodzi się od miejsca jego występowania, czyli okolic hiszpańskiego miasta Molina de Aragón i została nadana pod koniec XVIII wieku przez Abrahama Gottloba Wernera.

Powstanie szaty aragonitowej było możliwe dzięki unikatowym warunkom hydrochemicznych i mikroklimatycznym (m.in. wysoka zawartość jonów magnezu, żelaza i manganu w wodach podziemnych oraz duże skupiska ochry utrzymującej odpowiedni poziom wilgotności) panujących w Ochtinskej aragonitovej jaskyňy.

Aragonit krystalizuje w miejscach przesiąkania wód gruntowych lub nad wilgotnymi osadami, wyłącznie na jaskiniowych stropach. W procesie jego powstawania kluczową rolę odgrywa parowanie. Ważne jest, aby krople wody nie skapywały na dno jaskini.

W Ochtinskej aragonitovej jaskyňy stwierdzono występowanie trzech generacji nacieków aragonitowych. Najstarszą generację (120-138 tys. lat) stanowią mlecznobiałe elipsoidalne formy lub relikty większych polew naciekowych. Budujący je aragonit częściowo zrekrystalizował (zamienił się w kalcyt) lub skorodował podczas epizodycznych podtopień.

Najliczniej występują nacieki drugiej generacji (ok. 14-15 tys. lat). Tworzą je heliktyty (krystaliczne i nieregularne wyrostki rosnące w dowolnych kierunkach) przybierające kształt igieł, spiral, kwiatów lub jeżowców, a do utrzymania ich białego koloru przyczynia się woda kapilarna.

Najmłodszą generacje tworzą miniaturowe wachlarze i spirale, krystalizujące na osadach ilastych lub skupiskach ochry.

Pamiętaj! Dotykanie szaty naciekowej jest surowo zabronione, a za załamanie tego zakazu grożą surowe kary. W celu ochrony unikatowej i bardzo kruchej szaty naciekowej w jaskini zainstalowano monitoring oraz zwiększono liczbę przewodników turystycznych.

Historia odkrycia

Jaskinię odkryto przypadkiem 7 grudnia 1954 roku podczas drążenia sztolni badawczej o nazwie Kapusta. Za jej odkrywców uznaje się pracowników Východnoslovenského rudného prieskum z Jelšavy – M. Cangára i J. Prošeka. W latach 50. XX wieku kilkukrotnie przebadano jaskinię pod kątem geologicznym i mineralogicznym. Pracę nad udostępnieniem jaskini rozpoczęto w 1962 roku, jednak rok później zostały one przerwane ze względu na zmianę właścicieli.

Od czasu udostępnienia jaskini jej ochrona skupia się przede wszystkim na utrzymaniu podziemnego mikroklimatu. Ochronie podlega nie tylko sama jaskinia, ale również jej otoczenie.

Ostatecznie prace wznowiono w 1965 roku. W kolejnych latach wydrążono sztolnie wstępną oraz wytyczono chodniki turystyczne i zainstalowano oświetlenie elektryczne. W 1970 roku jaskinia przeszła pod zarząd Správy slovenských jaskýň. Ochtinską aragonitovą jaskyňe otwarto dla zwiedzających 1 lipca 1972 roku, a cztery lata później zakończono budowę pawilonu wejściowego.

W 1972 roku jaskinie objęto ochroną i nadano status národnej prírodnej pamiatky (narodowego pomnika przyrody). Blisko 40 lat po jej odkryciu, Ochtinská aragonitová jaskyňa wraz z innymi jaskiniami Slovenského krasu znalazła się na Liście Światowego UNESCO. W 2024 roku jaskinia obchodzi 70.rocznicę odkrycia.

Zwiedzanie

Całkowita długość jaskini wynosi 585 metrów, z czego udostępnionych jest 300 metrów. Zwiedzanie jaskini trwa około 30 – 40 minut.

Czas zwiedzania	Długość trasy	Średnia temperatura
30 – 40 min	300 m	7,2 – 7,8 °C

Godzinny otwarcia

Jaskinia udostępniona jest dla ruchu turystycznego przez 7 miesięcy w roku. W sezonie turystycznym (pomiędzy 1 czerwca a 31 sierpnia) wejścia do jaskini odbywają się regularnie, o każdej pełnej godzinie zegarowej, od 9:00 do 16:00. Poza sezonem (01.04.-31.05. i 01.09.-31.10) wejście do jaskini możliwe jest tylko o godz. 10:00, 11:30, 13:00, 14:30. Od 1 listopada do 31 marca jaskinia jest zamknięta dla ruchu turystycznego.

Przebieg trasy turystycznej

Wejście do jaskini znajduje się wewnątrz budynku administracyjnego. Początkowo trasa zwiedzania prowadzi przez długą na 145 metrów sztolnię oraz 104 schody, którymi zejdziemy około 20 metrów w dół (w drodze powrotnej czeka nas krótka wspinaczka).

Przed wejściem do jaskini wysłuchamy krótkiego wprowadzenia, a następnie przez Vstupną sieň (Sień Wstępna) przejdziemy do naszego pierwszego przystanku, czyli Mramorovej sieni (Sali Marmurowej). Mramorovą sieň tworzą prążkowane marmuru zabarwione grafitem oraz tlenkami żelaza, magnezu i manganu.

Przez Hviezdną sieň (Gwiezdny Korytarz), której strop zdobi drobna szata aragonitowa, przejdziemy do miejsca, w którym „bije” Serce Jaskini. Srdce Hrádku jest to jeden z największych okazów aragonitu i zarazem symbol jaskini.

W obrębie Sieňi mliečnej cesty (Sala Drogi Mlecznej) występuje jedno z największych nagromadzeń aragonitu. W szczelinie znajdującej się na naszymi głowami przebiega jaskiniowa Droga Mleczna. Dodatkowo na stropie znajdziemy między innymi aragonitową baletnicę, stary klucz czy mysz.

Następnym przystankiem będzie Hlboký dóm (Głęboka Komnata). Jest to najodleglejsza część jaskini, zakończona około 10 metrową przepaścią. W okresie wiosennych roztopów komnata często bywa zalewana. Na niektórych ścianach można zaobserwować srebrzyste kryształki, które są zalążkami nowopowstającej szaty naciekowej.

Przez korytarze Ovalna chodba (Korytarz Owalny), Malá sieň Hlbokého dómu (Mała Sala Głębokiej Komnaty) oraz Ježková chodbe (Korytarz Jeżowy) wrócimy do Sieňi mliečnej cesty.

Powoli dobiega koniec naszej wyprawy, ale zanim opuścimy Ochtinską aragonoitovą jaskyňe przejdziemy jeszcze przez Čarovną chodbę (Magiczny Korytarz), gdzie znajdują się stalaktyty w kształcie winogron lub kalafiora. Przez Vstupną sieň i sztolnie wydostaniemy się na powierzchnię, do pawilonu wstępnego.

Areał wejściowy i jego okolica

Odległość jaskini od parkingu	Różnica wysokości	Czas podejścia
ok. 130 m	5 – 7 m	3 – 5 minut

Wewnątrz budynku administracyjnego mieści się kasa biletowa, wejście do jaskini, sklepik z pamiątkami i drobnymi przekąskami, toaleta, miejsce do odpoczynku oraz ekspozycja geologiczna.

W pobliżu areału wejściowego przebiegają trzy szlaki turystyczne: niebieski (Ochtiná – Plešivská planina – Plešivec), żółty (Gemerské Teplice – Ochtinská aragonitová jaskyňa) i zielony (tzw. chodník Pavla Jozefa Šafárika, Jelšava – Homôľka – Lubeník), náučný chodník Hrádok oraz dwa szlaki rowerowe nr 2702 i 5607. Najbliższy punkt gastronomiczny mieści się w Hotelu Hrádok.

Co warto zobaczyć:

Wokół jaskini położone są średniowieczne kościoły należące do Gotickej cesty (Szlaku gotyckiego): Rotunda sv. Margity Antiochijskej (Šivetice), Kostol Najsvätejšej Trojice (Rákoš), Kostol Zvestovania Panne Márii (Chyžné) oraz Evanjelické a. v. kostoly (Ochtyna, Štítnik i Koceľovce). Ich wnętrza pokrywają unikatowe malowidła i freski.

Warto również zajrzeć do pozostałych trzech jaskiń Slovenskleho Krasu: Domicy (ok. 35 km), Gombaseckej (ok. 30 km) czy Jasovskej (ok. 70 km), wpisanych na Listę Światowego dziedzictwa UNESCO.

W promieniu 15 – 20 km (w linii prostej) znajdują się kolejne atrakcje turystyczne: Kaštieľ Betliar, miasto Rožňava i Banícke múzeum – Zážitkové centrum Sentinel (Muzeum górnictwa i Centrum doświadczeń Sentinel), Hrad Krásna Hôrka oraz Sysľovisko – syslia lúka (Polana Susłów).

Więcej informacji o wspominanych atrakcjach znajdziecie w naszych artykułach poświęconych Parkowi Narodowemu Slovenský Kras: Atrakcje parku narodowego Slovenský kras – część I oraz Atrakcje parku narodowego Slovenský kras – część II

Nasza opinia

Ochtinská aragonitová jaskyňa (Ochtińska Jaskinia Aragonitowa) posiada łagodne podejście, niewielką odległość między parkingiem i budynkiem administracyjnym oraz mało wymagającą trasę turystyczną, dlatego możemy zarekomendować ją wszystkim miłośnikom słowackich jaskiń, odwiedzającym Národný park Slovenský Kras oraz rodzinom z dziećmi.

Bibliografia

• D. Kollár, Jaskyne. Prirodne Krásy Slovenska, wyd.1, Bratislava, DAJAMA, 2011, 978-80-8136-000-8,
• P. Bella, Slovensko. Sprístupnené jaskyne, Liptovský Mikuláš, GRAFON, 80 -89130-08-9,
• Jakál J., Bella P., Caves of the World Heritage in Slovakia, Správa slovenských jaskýň, Liptovský Mikuláš, 2008, 9788080643034
• www.ssj.sk
• www.naucnechodniky.eu
• www.sopsr.sk
• www.unesconadosah.sk
• www.kosiceregion.com
• www.gemer.korzar.sme.sk

Zamieszczone w artykule zdjęcia oraz materiały zostały zebrane w sierpniu 2015 i 2020 oraz czerwcu 2023 roku.