Ścieżka edukacyjna Súľovské skaly

Strážovské vrchy (Góry Strażowskie)

Strážovské vrchy to mierzące około 45 km długości pasmo górskie w północno-zachodniej Słowacji. Jako jednostka geomorfologiczna wchodzą w skład tzw. regionu fatrańsko-tatrzańskiego, w obrębie Wewnętrznych Karpat Zachodnich. Leżą pomiędzy miastami Trenčín, Rajec, Prievidza i Partizánske.

Na zachodzie graniczą z doliną Váhu, która oddziela je od Bielych Karpat i Javorníkov. Na północ od nich roztacza się Žilinská kotlina. Na wchodzie – przez Fačkovské sedlo, graniczą z Malą Fatrą (część Lúčanská). Po południowej stronie Strážovské vrchy przechodzą w Podunajská pahorkatine (najbardziej górzystą część Niziny Naddunjskiej) oraz spotykają się z Považským Inovcem (Góry Inowieckie) przez Jastrabské sedlo.

Chránená krajinná oblasť Strážovské vrchy (Obszar chronionego krajobrazu Góry Strażowskie)

Jest to jeden z 14 obszarów chronionego krajobrazu na Słowacji. W obrębie powstałego w 1989 roku obszaru znajdują się dwie jednostki orograficzne – Strážovské vrchy i Súľovské vrchy.

Najbardziej rozpowszechnionymi zbiorowiskami są wapieniolubne lasy bukowe lub bukowo-jodłowe. Obszar charakteryzuje się zróżnicowaną florą. Występują tu zarówno gatunki ciepłolubne, górskie (pierwiosnek łyszczak, goryczka krótkołodygowa, dzwonek drobny, pępawa Jacquina) oraz endemity (urdzik karpacki, goździk lśniący, goździk wczesny). Wapienne podłoże upodobały sobie licznie występujące gatunki z rodziny storczykowatych, m.in. buławnik czerwony. Spośród krzewów występują leszczyna, tarnina oraz dereń jadalny.

Pasmo zbudowane jest głównie z skał węglanowych (wapieni i dolomitów). Z kolei na obszarze Súľovských skál występuje trzeciorzędowy zlepieniec (grubo okruchowa skała osadowa powstała przez scementowanie ziaren żwiru lepiszczem) węglanowy. Występują tu liczne zjawiska krasowe np. jaskinie (około 200) oraz wąwozy (m.in. Manínska tiesňava).

Súľovské vrchy (Sulowskie Wierchy)

Súľovské vrchy to mała grupa górska położona w północnej części Strážovských vrchov, pomiędzy miastami Žilina, Považská Bystrica i Rajec. Stanowi część obszaru chronionego krajobrazu Strážovské vrchy. Súľovské vrchy dzielą się na trzy podobszary: Skalky (Skałki), Manínską vrchovine (Wyżynę Manińską) oraz Súľovské skaly (Sulowskie Skał), które stanowią cel dzisiejszej wycieczki.

Przez ich centralną część prowadzi Międzynarodowa Dalekobieżna Trasa Turystyczna E3, która łączy brzegi Atlantyku z Morzem Czarnym. Szlak biegnie przez 12 krajów (m.in. Turcję, Słowację, Polskę i Hiszpanię) i osiąga długość ok. 7500 km!

Súľovské skaly (Sulowskie Skały)

Súľovské skaly stanowią podjednostkę geomorfologiczną Suľovských vrchov i położone są w ich zachodniej części. Ich najwyższym punktem jest mierzący 867 m wysokości szczyt Žibrid. Na tym niewielkim obszarze znajdziemy formacje skalne o zróżnicowanym kształcie – skalne wieże, igły, baszty okna oraz strome klify, a także ponad 200 płytkich jaskiń i schronisk skalnych.

Przez Súľovské skaly biegnie szereg znakowanych szlaków turystycznych oraz ścieżka edukacyjna, które udostępniają najbardziej atrakcyjnie miejsca, np. Goticką bráne, jaskinię Šarkania diera, ruiny hradu Súľov oraz kilka punktów widokowych. Na szeregu ścian skalnych poprowadzono trasy wspinaczkowe.

W 1979 roku utworzono Národną prírodną rezervácie Súľovské skaly (Rezerwat przyrody Súľovské skaly), ale początki ochrony Súlovskych skal sięgają już 1929 roku. Przedmiotem jego ochrony stał się fragment pasma górskiego o specyficznym ukształtowaniu, z licznymi formacjami skalnymi, o bogatej i zróżnicowanej florze i faunie.

Náučný chodník Súľovské skaly (Ścieżka edukacyjna Sulowskie Skały)

Położenie

Súľovské skaly położone są w północno-zachodniej Słowacji, na terenie Žilinského kraju, w obrębie pasma Strážovské vrchy.

Około 4 km na północny-zachód przebiegają autostrada D1 (zjazd Bytča), drogi krajowe nr 61 i nr 10 oraz wojewódzka nr 507. Súľovské skaly oddalone są (w linii prostej) około: 6 km od Bytčy, 11 km od Považského hradu, 12 km od Žiliny, 30 km od Malej Fatry oraz 46 km od przejścia granicznego w Zwardoniu.

Dojazd i parkowanie

Płatne parkovisko Súľov położone jest bezpośrednio przy drodze nr 2003 (zjazd z drogi 61 znajduje się w osadzie Predmier), około kilometra od centrum osady Súľov-Hradná. Miejsca do zaparkowania znajdziemy po obu stronach drogi. Pojemność parkingu jest dość duża, ale w pogodne dni, musimy liczyć się z tym, że nie od razu znajdziemy wolne miejsce. Przy parkingu znajduje się wiata, bufet oraz automat parkingowy.

Przebieg trasy

Trasa naszej wypraw będzie pokrywać się z przebiegiem, powstałego w 1975 roku, náučného chodníka Súľovské skaly. Na mierzącej 7,5 km długości ścieżce edukacyjnej zlokalizowanych jest 16 przystanków z 17 tablicami informacyjnymi, z których dowiemy się wielu ciekawostek dotyczących lokalnej przyrody. Całkowity czas przejścia (wraz ze zwiedzaniem zamku) wynosi około 2 godzin.

Parkovisko Súľov – Gotická brána

Wyprawę rozpoczynamy na parkovisku Súľov. Od tego momentu będziemy poruszać się zielonym szlakiem. Już od początku czeka nas lekkie podejście. Na tym odcinku szlak przebiega skalistym podłożem lub leśnymi drogami, które często przecinają wystające korzenie drzew. Przez większą część ścieżka przebiega lasem, który w upalne dni będzie chronił nas od słońca. Po drodze miniemy kilka tablic informacyjnych należących do ścieżki edukacyjnej. Po trwającej około 30 minut wspinaczce i po pokonaniu 170 metrów przewyższenia docieramy do naszego pierwszego przystanku – Gotickej brány.

Gotická brána (Gotycka brama)

Gotická brana (w przeszłości nazywana Złamaną bramą) jest jedną z najpiękniejszych i najchętniej fotografowanych bram skalnych na Słowacji. Jest to również największa brama skalna położona w obrębie Súľovských skal. Jej charakterystyczny zakrzywiony łuk mierzy około 13 metrów wysokości i swoim wyglądem przypomina gotycki portal.

Pomysłodawcą nazwy był Jan Císařovský, autor przewodnika po Súľovských skalach z 1926 roku. W jej pobliżu znajduje się o 2 metry niższa tzw. Veľká brána. Formacja powstała w wyniku wietrzenia grzbietu Organy, zbudowanego z kenozoicznych zlepieńców. Bramę można podziwiać tylko z punktu widokowego, do którego prowadzi odnoga zielonego szlaku oraz ścieżki edukacyjnej.

Gotická brána – Súľovský hrad

Od Gotickej brány będziemy poruszać się przez fragment skalnego miasta, który tworzą skalne wieże, igły oraz formacje o przeróżnych kształtach. Początkowo szlak przebiega dość łagodnie, ale już po kilkunastu minutach prowadzi przez skalne podłoże, na którym co jakiś czas umieszczono metalowe drabiny i obręcze.

Bezpośrednio pod zamkiem należy zachować czujność, ponieważ szlak jest bardzo wysłużony, przez co bardzo łatwo można go zgubić. Po około 25-30 minutach (licząc od Gotickej brány) docieramy do najwyżej położonego punktu na trasie, czyli Súľovského hradu.

Súľovský hrad (Sulowski Zamek)

Historia

Pierwszą strażnicę królewską wzniesiono w I poł. XIII wieku, w obawie przed kolejnymi najazdami tatarskimi. Jednak znaleziska archeologiczne wskazują na zamieszkanie wzgórza już dużo wcześniej. Wznosząca się na wysokości 660 m n.p.m. strażnica miała chronić węgierskiego pogranicza oraz przebiegającego w pobliżu szlaku handlowego. Pierwsza pisemna wzmianka o zamku pochodzi z  336 roku, kiedy to król Karol Róbert podarował go potomkowi rodu Súľovských imieniem Eliáš. W XV wieku, na polecenie króla Mateja Korvína, strażnica została rozbudowana do rozmiarów obecnego zamku.

Po wygaśnięciu rodu Súľovských, w XVI wieku zamek stał się własnością rodu Sirmiensisov, którzy odbudowali go i powiększyli po pożarze z 1550 roku. Lokalizacja zamku oraz trudne warunki mieszkaniowe sprawiły, że członkowie rodu jeszcze w tym samym wieku przenieśli swoją siedzibę do wsi Súľov–Hradná. Choć zamek był w bardzo złym stanie technicznym, to strażnicy stacjonowali w nim jeszcze do lat 30. XVIII wieku. Ostatecznie zamek opuszczono po trzęsieniu ziemi w 1858 roku.

Architektura

Warownię zbudowano na dość wąskim zniesieniu, pomiędzy trzema masywnymi formacjami skalnymi. Budowle wznoszono tak, aby jak najlepiej przystosować ją do ukształtowania terenu. Zamek składał się z dwóch części: górnego i dolnego zamku, który połączono wykutym w skale tunelem (klatką schodową).

Najstarszą oraz najbardziej wysuniętą na południe częścią warowni był górny zamek. Początkowo na niewielkim dziedzińcu mieściła się wieża strażnicza oraz kamienna cysterna na wodę deszczową. Podczas rozbudowy zyskał on budynek mieszkalny (pałac) oraz kolejną wieżę. Oprócz pomieszczeń mieszkalnych i reprezentacyjnych znajdowały się tu kuchnia, pralnia oraz skarbiec. Do górnego zamku prowadził most zwodzony oraz bardzo wąski otwór skalny. Całość fortyfikacji ochraniały grube na prawie metr mury obwodowe.

Z kolei po północnej stronie mieścił się zamek dolny. W jego skład wchodził kilkukondygnacyjny bastion obronny ze stanowiskami strzelniczymi, wieża obronna oraz drewniane budynki gospodarcze.
We wschodniej stronie warowni umieszczono przedzamcze z budynkami gospodarczymi oraz główną bramę.

Zwiedzanie

Obecnie zamek to częściowo zrekonstruowana i zabezpieczona ruina. Zwiedzanie zamku znacząco odbiega od tradycyjnych wycieczek z przewodnikiem. Nie znajdziemy tu kasy biletowej, a trasa zwiedzania będzie przebiegać po wykutych w skale stopniach czy metalowych drabinach.

Dla sprawniejszego poruszania się w kilku miejscach zamontowano metalowe obręcze. Przejścia pomiędzy poszczególnymi pomieszczeniami (zwłaszcza górnego zamku) są dość wąskie i dlatego warto poruszać się po terenie zamku bez plecaka.

Najwyższe części zamku nie posiadają zabezpieczeń (barierek, itp.) i w dużej mierze są wystawione na dużą ekspozycje, dlatego odradzamy tę część osobom z lękiem wysokości oraz rodzicom z małymi dziećmi.

Zejście z hradu

Od zamku zielony szlak opada w dół i biegnie dnem skalistego wąwozu. Na tym odcinku, który miejscami jest stromy i wysłużony, znajduje się kilka metalowych drabinek i poręczy, potencjalnie ułatwiających zejście. Po około 10-15 minutach zejścia docieramy do rozwidlenia szlaków Lúka pod hradom.

Ostatni etap

Od tego momentu będziemy poruszać się czerwonym szlakiem, który zaprowadzi nas w pobliże osady Súľov-Hradná. Ten odcinek przebiega łagodnie opadającą leśną ścieżką. Przez znaczą część będziemy poruszać się lasem bukowym porastającym wschodnie stoki Súľovských skal.

Po kolejnych 15 minutach dotrzemy do rozwidlenia z żółtym szlakiem prowadzącym m.in. do jaskini Šarkania diera.

Przed nami jeszcze tylko 15-20 minut marszu, po których dotrzemy do parkoviska Súľov, gdzie zakończymy naszą wycieczkę.

Nasza opinia

Súľovské skaly polecamy wszystkim miłośnikom przyrody, geologii oraz historii. Przejście ścieżką edukacyjną jest dobrym sposobem na zaznajomienie się z Strážovskimi vrchami i Súľovskými skalami. Przed rozpoczęciem wyprawy warto zaopatrzyć się w wygodne buty, prowiant oraz napoje, ponieważ na trasie nie znajdziemy żadnych punktów gastronomicznych. Jedynym miejscem, gdzie możemy zjeść i wypić jest bufet przy parkovisku.

Miejscami szlak jest dość stromy i prowadzi przez miejsca wystawione na dużą ekspozycję (zwłaszcza odcinek Gotická brána – Hrad), dlatego odradzamy go rodzinom z małymi dziećmi.

Odcinek Hrad – Lúka pod hradom wymaga rekonstrukcji ścieżki oraz wymiany metalowych elementów, które często nie trzymają się podłoża. Nie tylko my mieliśmy problemy podczas zejścia, ale również mijający nas turyści, którzy zarówno schodzili jak i podchodzili na zamek.

Trasę naszej wyprawy możemy wydłużyć. W tym celu na rozdrożu Lúka pod hradom wybieramy czerwony szlak prowadzący przez sedlo pod Bradou i kilka punktów widokowych do rozdroża Pod Roháčom. Tam należy skręcić w żółty szlak, który zaprowadzi nas bezpośrednio na parkovisko Súľov. W tym przypadku trasa będzie mierzyć 8 km długości, a na jej przejście będziemy musieli przeznaczyć ok. 3 h 30 minut.

Bibliografia

• D. Kollár i J. Lacika, Od hradu k hradu (2), Bratislava, DAJAMA, 2018, 978-80-8136-083-1,
• D. Kollár i V.Poláková, Hrady pre deti (2), Bratislava, DAJAMA, 2020, 978-80-8136-113-5,
• CHKO Strážovské vrchy
• Štátna ochrana prírody Slovenskej republiky
• Medieval Heritage
• Sulov-hradna
• Náučné chodníky

Zamieszczone w artykule zdjęcia oraz materiały zostały zebrane w sierpniu 2022 roku.